کودکان بزرگترین سرمایه ملی هر جامعه ای هستند ،در نتیجه حفظ سلامتی آنان وکم کردن ابتلا به بیماری وجلوگیری از مرگ ومیر ومعلولیت آنها از بالاترین مسئولیت های والدین وجامعه است.
کودکان قادر به درک خطرات پیرامون خود نبوده ودر برابر بسیاری از خطرات آسیب پذیری بیشتری دارند حوادث دوران کودکی علاوه برمرگ ومیر با درصد بالای ناتوانی نیز همراه می باشند وهزاران کودک ناچارند به دلیل آسیب های ناشی از سوانح مابقی عمر خود را با معلولیت وناتوانی سپری کنند.
تبعات غیر مستقیم سوانح وحوادث بر کشور متعددمی باشد یکی از آنها فشارهای اقتصادی واجتماعی بر خانواده ها می باشد که ناگزیرند از معلولین سوانح وحوادث مراقبت کنند کودکی که دچار مصدومیت جدی است نیاز دارد که والدین هر دو از او مراقبت کنند که این امر موجب تحمیل ضرر مالی به خانواده واز دست رفتن فرصت تحصیلی برای کودکان می شود.
سوانح وحوادث پنجمین علت مرگ ومیر در دنیا و عمده ترین علت مرگ وبستری در بیمارستان وعلت اصلی مرگ در سنین 18-1سالگی است در استان ایلام نیز سوانح وحوادث از علت های اصلی مرگ ومیر کودکان 59-1ماهه طی سال های 91-86 محسوب میگردد.
والدین و مراقبان کودکان نقش مهمی در تامین ،حفظ و ارتقاء سلامت وایمنی کودکان دارند و برای ایفای نقش خود باید از دانش ومهارت کافی در این زمینه برخوردار شوند. پیشگیری از سوانح و حوادث بخش مهم وضروری برنامه مراقبت از کودکان دربخش بهداشت و یکی از مسئولیت های اصلی والدین و مراقبان کودک است با شناخت نحوه وقوع ونیز با برخی برنامه ریزی واقدامات اولیه ، بیشتر حوادث قابل پیشگیری هستند لذا توجه به پیشگیری از آسیب های ناشی از حوادث به کودکان بایستی در الویت فعالیت ها وبرنامه های روزمره والدین و مراقبان کودکان قرار گیرد.حوادث شایع در کشور ما که سلامت کودکان را تهدید می نمایند عبارتند از حوادث ترافیکی،سوختگی ،خفگی وغرق شدگی ،سقوط و مسمویت ها و... بر این اساس و با هدف توانمندی سازی والدین و مراقبان کودکان در این مبحث سعی شده است که به بیان مطالبی مفید ومختصردرزمینه اصول ایمنی و پیشگیری از عمده ترین حوادث دوران کودکی بپردازیم :
حوادث ترافیکی :
1- هنگام مسافرت های درون وبرون شهری امن ترین محل برای کودکان صندلی عقب اتومبیل می باشد برای کودکان خردسال از صندلی مخصوص کودک استفاده کنید و بستن کمربند ایمنی در کودکان بزرگتر را فراموش نکنید
2- برای کودکان تا 4 ماهگی از صندلی مخصوص رو به عقب وبرای کودکان بزرگتر از 4 ماه از صندلی ایمنی مخصوص رو به جلو استفاده نمایید.
3- کودک خردسال را در وسایل نقلیه در حال حرکت ،ماشین های چمن زنی ،درب باز گارا ژ های بالا رونده ، جاده های ماشین رو و خیابان ها دور نگهدارید.
4- هنگام رد شدن از عرض یا کنار خیابان دست کودک نوپا یتان را حتی یک لحظه هم رها نکنید.
5- زمانی که در اتومبیل را می بندید مراقب انگشتان کودک باشید .
6- کودک همیشه باید از سمت راست خودرو (در امن) سوار یا پیاده شود.
7- هنگام سوار کردن کودک بر دوچرخه یا سه چرخه کلاه ایمنی بر سر او بگذارید و مطمئن گردید که کودک شما وقتی بر روی دوچرخه یک فرد بالغ نشسته است اولا" ایمن از خطر سقوط است و ثانیا" کلاه ایمنی گذاشته است .
8- دوچرخه یا سه چرخه سواری در خیابان ها و جاده ها بسیار خطرتاک است و اجازه این کار نباید به کودک داده شود
9- هرگز کودک خود را در پشت شیشه عقب خودرو نخوابانید
10- از سوار کردن کودکان در پشت وانت و وسایل نقلبه مشابه آن خوداری کنید
11- کودکان را در صندوق عقب خودرو سوار نکنید
12- مراقب باشد تا کودکان سر و دست های خود را از وسیله نقلیه بیرون نیاورند
13- مهارت لازم برای عبور ومرور از پیاده رو و خیابان را به کودکان بیاموزید
سوختگی :
1- هنگام بغل کردن کودک وزمانی که کودک در آغوش شماست از نوشیدن مایعات و چای داغ و کشیدن سبیگار جدا"بپرهیزید
2- ظروف حاوی مایعات داغ را روی میز دارای رومیزی نگذارید چون ممکن است کودک آن را به طرف پایین بکشد
3- کودک را در معرض مایعات داغ (ظروف غذای در حال پخت ،قابلمه های داغ وکتری آب جوش ) و وسایل سوزاننده ( سماور ،بخاری ،منقل ،تنور ، اتو و... ) قرار ندهید
4- ابزارو وسایل برقی را دور از دسترس کودکان قرار دهید
5- بر روی پریزهای برق در پوش پلاستیکی محافظ قرار دهید
6- قبل از حمام کردن کودک درجه حرارت آب گرم را بر روی مچ دستتان آزمایش کنید تا مطمئن شوید آب داغ نیست
خفگی وغرق شدگی:
1- کودک را به پشت یا به پهلو بخوابانید (به شکم نخوابانید ) واز بستگان و مراقبان کودک نیز بخواهید که چنین کنند
2- در حین شیر دهی شیر خوار مادر بایستی کاملا"هوشیار باشد زیرا خواب آلودگی مادر در بعضی مواقع منجر به بستن راههای تنفسی شیر خوار گردیده و باعث خفگی وی میگردد
3- تشک کودک خیلی نرم نباشد هچنین در پتو ولحاف کودک از حلقه ،بند ویا دکمه استفاده نشده باشد
4- اسباب بازیهایی را که در بالای تخت یا گهواره کودک نصب میگردد باید قابل جدا شدن نباشند و حلقه وبند بلند نداشته باشند
5- برای کودک زیر یکسال از بالش استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث خفگی او شود اگر می خواهید سر اورا بالا نگه دارید بالش را زیر تشک قرار دهید
6- اسباب بازیهای متشکل از تکه های کوچک و جدا شدنی وسایر اشیاء کوچک ، کیسه های نایلونی ،بادکنک ، بند پستانک وزیور آلات را دور از دسترس کودک قرار دهید
7- سیم تلفن ،سیم برق ،نوار پرده وکرکره را از نزدیک تخت کودک ،محل خواب ومحل بازی او دور کنید
8- از زمان شروع غذای کمکی تا 2 سالگی به دلیل پریدن موادغذایی به حلق کودک یا بلع تکه های بزرگ غذا ،موادغذایی را در دسترس کودکان قرار ندهید (شکلات های مکیدنی سفت ،آجیل با پوست ،بادام زمینی ،ذرت ، تکه هویج ،انگور ،کشمش ، ذرت بوداده ،دانه های حبوبات ،آب نبات ،تکه های بزرگ سبزی خام یا میوه ،تکه گوشت و... )
9- هرگز کودک را درتشت آب ویا وان تنها نگذارید و همیشه با یک دست از او محافظت کنید
10- سطل ها ،تشت ها و وان آب را بعد از استفاده خالی کنید
11-کودک خود را تشویق کنید هنگام خوردن غذا بنشیند تا از پریدن مواد غذایی به حلقش جلوگیری شود ودر هنگام گریه وخنده چیزی در دهانش نگذارید
12- شنا وقوانین ایمنی آب را به کودک آموزش دهید و اطمینان حاصل کنید که یاد گرفته است
مسمومیت:
1- کلیه سموم ،حشره کش ها ،فر آ ورده های نفتی ،دارو ها و مواد شوینده و سفید کننده ،مواد آرایشی و بهداشتی ، رنگ ها و حلال ها را در محل امن با قفل مطمئن ودور از از دید و دسترس کودکان قرار دهید
2- سموم را در بطری نوشابه ، شیشه مربا و یا خوردنی های دیگر قرار ندهید کلیه سموم را از خانه دور کنید ویاآنها را در کابینت های بسته ودر طبقه بالا نگهداری کنید
3- دارو ها باید در پوش ایمن داشته ودور از دسترس کودکان قرار گیرد
4- برای گول زدن کودکان قرص ها وداروها را به شکلات وشیرینی تشبیه نکنید
5- در اتاق ،اتومبیل ویا هر جایی که کودک در آن وجود دارد سیگار نکشید
صدمات بدنی :
1- هرگز کودک را درخانه ،وان ،حمام ،حیاط و اتومبیل تنها نگذارید واز محل کودک در همه اوقات مطلع باشید
2- اشیاءتیز وبرنده مثل کارد ،قیچی و... را از دسترس کودک قرار دهید
3- هرگز مراقبت کودک را به خواهر وبرادر بزرگترکه تفاوت سنی زیادی با او ندارد نسپارید(مثلا" در حمام ،وان ،خانه ،حیاط ،زمین بازی و... )وهیچگاه او را با خواهر وبرادر کوچکتر شان تنها نگذارید وانتظار نداشته باشید آنها از کوکتان مراقبت کنند
4- کودکان را با حیوانات خانگی تنها نگذارید واز نگهداری حیوانات در محل زندگی خود خوداری کنید
5- مطمئن شوید فردی که کودک را در آغوش می گیرد بیماری خاصی که منجر به بیماری ویا آسیب رسیدن به کودک می شود نداشته باشد (تشنج ،اعتیاد ،عدم تعادل روحی وروانی و...)
6- مطمئن گردید که گهواره یا تخت امن است وفاصله بین نردهای آن باید 2.5 سانتی متر باشد تا سر کودک بین میله ها گیر نکند
7- تشک کودک باید محکم وبه اندازه گهواره یا تخت باشد و فاصله آن از هر طرف نباید بیش تر از 3 سانتی متر باشد در غیر اینصورت سر کودک بین تشک وتخت گیر خواهد کرد
8- هرگز کودک خود را تکان شدید ندهید زیرا آسیب مغزی ایجادمی نماید
9- اجازه انجام بازی های خطرناک را به کودک ندهید (بازی کنار آب های آلوده ومحل تجمع آشغال،فرو بردن اشیاءفلزی در پریزهای برق ، بازی با وسایل تیز وبرنده ،دویدن با ظروف شکسته ،چنگال ،مداد نوک تیز و....)
10-اسباب بازی هایی که برای کودک می خرید نباید لبه های برنده یا نوک تیز داشته باشند از خرید اسباب بازیهایی که احتمال گیر کردن عضوی از بدن کودک در قسمت های مختلف آن وجود دارد (مثل تفنگ فنر دارو...)بپرهیزید
11-حتی الامکان نباید کودکان زیر 5 سال را به تنهایی سوار تاب ،ننو وصندلی های معلق در زمین وهوا نمود ودر صورت استفاده نباید فاصله این وسایل از سطح زمین بیشتر از نیم متر باشد
12-برای پیشگیری از حوادث جبران ناپذیر به هنگام کار با وسایل برقی مثل چرخ گوشت ،آبمیوه گیری و.... مواظب کودکان باشید
13- همیشه از محل بازی کودک خود مطلع باشید
14-چگو نگی ارتباط با غریبه ها را به کودک آموزش دهید نکات ایمنی در خصوص برخورد با غریبه ها را به او آموزش دهید (مثلا"هرگز درب را بر روی غریبه ها باز نکنند ،هرگز سوار ماشین غریبه ها نشود و وچیزی از غریبه ها نگیرد )
15- از آگاهی کودکتان به شماره تلفن های اورژانس و قوانین ایمنی خانه اطمینان حاصل کنید
نویسندگان :
شهناز ملکی کارشناس برنامه کودکان مرکز بهداشت استان ایلام
پوراندخت عبدالهی پور مدیر گروه سلامت خانواده وجمعییت مرکز بهداشت استان ایلام
منبع :
- بوکلت چارت مراقبت ادغام یافته کودک سالم
- کتاب پیشگیری از سوانح وحوادث در کودکان (وزارت بهداشت ودرمان )